"Op de Spoedeisende Hulp (SEH) van elk ziekenhuis is er nauwelijks een rustig moment. Verpleegkundigen en artsen hebben hun handen vol aan patiënten die soms met zeer ernstig letsel binnenkomen. Dat gaat deze professionals soms niet in de koude kleren zitten, maar ze moeten door. 'Er later samen over praten, helpt om die ervaringen een plek te geven', zegt verpleegkundige Arno Keizer. Hij zet in zijn ziekenhuis momenteel een team op van collega’s die elkaar daarbij gaan helpen, een zogenaamd collegiaal opvangteam (COT).
Ruim twee op de drie verpleegkundigen en verzorgenden vindt het werk in de zorg sinds de uitbraak van de coronapandemie geestelijk zwaarder geworden. Dat blijkt uit een onderzoek van beroepsvereniging V&VN onder haar leden. Klachten zijn onder meer onzekerheid, stress, vermoeidheid en slapeloosheid. Bijna 75 procent van de werkgevers heeft mentale ondersteuning geregeld, maar veel verpleegkundigen en verzorgenden maken er geen gebruik van.
'Bij ons beroep zijn we gewend om de handen uit de mouwen te steken en maar door te gaan', zegt Keizer (37). 'Terwijl ik ook zie dat mijn werk gedurende de coronacrisis intensiever is geworden. In het begin van de pandemie kregen we veel patiënten binnen, snakkend naar adem. Familie en andere naasten werden op afstand gehouden. Dat was een hele heftige tijd.'
Jongkind Training & Coaching verzorgt naast trainingen & workshops voor 'Bedrijfsopvangteams' (BOT, collegiaal opvang team (COT) en groepsdebriefing) en leidinggevenden/P&O in Opvang na een heftige gebeurtenis of 'Coaching & opvang', ook opfris- en verdiepingstrainingen.
In veel ziekenhuizen stonden medisch maatschappelijk werkers en psychologen klaar om het personeel op te vangen, maar het bleef relatief rustig. 'Naar de psycholoog stappen als je merkt dat je het moeilijk krijgt, is niet gemakkelijk. Natuurlijk weten we in de zorg echt wel dat praten goed is, maar op de Spoedeisende Hulp zijn we ook nog eens 'stoer'. Dat maakt die drempel om psychologische hulp te zoeken misschien nog wat hoger.'
Het opvangteam dat Keizer opzet, bestaat uit zowel verpleegkundigen als artsen die collega’s ondersteunen als zij het moeilijk hebben of over werkervaringen willen praten. Keizer kreeg de bevestiging van zijn collega’s dat de behoefte om eens met een vakgenoot ervaringen uit te wisselen, er zeker was. 'Natuurlijk praat je met elkaar, dat is vanzelfsprekend. Zo hebben we na afloop van diensten een nabespreking waarbij we de gebeurtenissen de revue laten passeren. Maar wat doe je als je merkt dat een collega het echt moeilijk krijgt? In het ziekenhuis waar ik voorheen 8 jaar werkte op de Spoedeisende Hulp, was een BedrijfsOpvangTeam (BOT). Daarin zitten verpleegkundigen en artsen die getraind zijn om collega’s die het moeilijk hebben, te begeleiden. Dat miste ik hier bij mijn huidige werkgever. Door de pandemie is dat gevoel nog sterker geworden.'
Keizer kaartte het gemis van een collegiaal opvangteam aan bij zijn leidinggevende. Dat zette zijn leidinggevende aan het denken, een werkgroep Nazorg werd samengesteld. In goed overleg werd Arno de voorzitter van de werkgroep. Nu twee jaar later zijn de voorbereidingen in volle gang om voor het einde van het jaar een opgeleid collegiaal opvangteam te hebben.
'Zeven SEH-collega’s (vijf verpleegkundigen en twee artsen) volgen de komende weken een BOT-training waarbij ze leren hoe zij anderen goed kunnen begeleiden. Het leuke is dat die zeven door andere collega’s zijn gevraagd. We hebben dit van tevoren besproken in de werkgroep hoe we dit het beste konden oppakken. Want het is belangrijk dat verpleegkundigen en artsen op voorhand een goed gevoel hebben bij degenen die collegiaal opvanger worden', legt Keizer uit. Hij neemt zelf de coördinatie van het opvangteam op zich.
In de voorbereidingen klopte hij onder meer aan bij zijn oude ziekenhuis. 'Dat heeft al enige jaren ervaring met deze vorm van collegiale ondersteuning. Ik ben daar naartoe gegaan om te horen hoe de ervaringen zijn. Bij diverse ziekenhuizen werken ze met een methode waarbij een collega na een eerste gesprek op vaste momenten in de daaropvolgende weken nog eens informeert hoe het gaat. In sommige ziekenhuizen noemen ze collegiale opvang ook wel 'peer support'. Bij deze Engelse term staat 'peer' voor een collega.'
Als de emmer dreigt over te lopen
De collegiale ondersteuning is uiteraard niet verplicht. 'Je kunt iemand moeilijk dwingen tot een gesprek. Ook al zijn die gesprekken altijd vertrouwelijk. Als je ziet dat je collega worstelt, kan je altijd vragen: ‘Hoe gaat het met je?’ Als je dan een antwoord krijgt waarvan je het gevoel hebt dat het niet het complete verhaal is, kan je als collegiaal opvanger er later op terugkomen.'
'We kennen in het ziekenhuis vrijwel allemaal het gevoel dat onze emmer dreigt over te lopen. Dat is het moment dat je alert moet zijn en op jezelf moet passen. Maar deze gevoelens worden ook vaak genegeerd, omdat je jouw collega’s niet in de steek wilt laten. Als die emmer dan toch overloopt, bestaat bijvoorbeeld de kans dat je thuis komt te zitten met een burn-out. Dat wil natuurlijk niemand.'
Overal in de zorg kom je situaties tegen die je mee naar huis neemt, omdat ze je persoonlijk raken. Het initiatief krijgt waarschijnlijk navolging binnen het ziekenhuis. 'Vanuit andere afdelingen zijn al vragen gekomen over de mogelijkheid om ook daar ook een collegiaal opvangteam op te zetten. Weet je, overal in de zorg kom je momenten tegen die je mee naar huis neemt, omdat ze je persoonlijk raken. Stel, bij een van je ouders is kanker geconstateerd. Dan kan bijvoorbeeld de zorg voor iemand die hetzelfde overkomt, ineens emoties met zich meebrengen die je eerder helemaal niet had.'" Bron Ziekenhuis (september 2021) namen zijn om privacyredenen gefingeerd.
Jongkind Training & Coaching verzorgt naast trainingen & workshops voor zowel centrale 'Bedrijfsopvangteams' (BOT) als decentrale Collegiale opvang teams (COT) / Peer support, ook groepsdebriefing en voor leidinggevenden/P&O in Opvang na een heftige gebeurtenis of 'Coaching & opvang'. Wij verzorgen ook opfris- en verdiepingstrainingen. Wilt u weten hoe wij uw organisatie hierin kunnen ondersteunen, neemt u dan contact op of bekijk ons aanbod Agressie en Bedrijfsopvang.
Meer informatie of interesse